Ngày 30/12/2023, tại trụ sở Bộ Nội vụ, Viện Khoa học tổ chức nhà nước đã tổ chức nghiệm thu chính thức đề tài “Tổ chức hợp lý đơn vị hành chính các cấp” thuộc Chương trình khoa học trọng điểm cấp Bộ do TS. Hà Quang Trường, Trưởng phòng, Phòng Nghiên cứu tổng hợp, Viện Khoa học tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ làm chủ nhiệm.
Hội đồng nghiệm thu (Hội đồng) có 07 thành viên, do PGS.TS. Triệu Văn Cường, Thứ trưởng Bộ Nội vụ làm chủ tịch.
PGS.TS. Triệu Văn Cường Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu
Tại buổi nghiệm thu, TS. Hà Quang Trường, Trưởng phòng, Phòng Nghiên cứu tổng hợp, Viện Khoa học tổ chức nhà nước thay mặt Nhóm nghiên cứu trình bày tóm tắt kết quả nghiên cứu của Đề tài. Theo Nhóm nghiên cứu, trong những năm gần đây, các quy định của Đảng và Nhà nước về sắp xếp đơn vị hành chính, về tổ chức đơn vị hành chính đã được quy định và thể chế hóa. Trong bối cảnh đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu quả và một loạt những thách thức của môi trường quốc tế, sự cạnh tranh về các nguồn lực cho phát triển, vấn đề tổ chức hợp lý đơn vị hành chính các cấp là vấn đề cần thiết. Để tiếp tục kiện toàn và cấu trúc bộ máy nhà nước hướng tới một nền hành chính chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với bối cảnh mới của đất nước. Việc triển khai nghiên cứu đề tài “Tổ chức hợp lý đơn vị hành chính các cấp” là có ý nghĩa lý luận và thực tiễn góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đẩy mạnh công cuộc cải cách hành chính, tháo gỡ những nút thắt của sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
TS. Hà Quang Trường thay mặt Nhóm nghiên cứu trình bày tóm tắt kết quả nghiên cứu Đề tài.
Đánh giá kết quả đạt được, Hội đồng cho rằng Đề tài đã làm rõ hơn một số khái niệm cơ bản như: đơn vị hành chính, cấu trúc đơn vị hành chính, loại hình đơn vị hành chính, tổ chức đơn vị hành chính, yếu tố cấu thành đơn vị hành chính. Nhóm nghiên cứu, đã cung cấp một lượng thông tin khá lớn liên quan đến việc tổ chức đơn vị hành chính ở một số nước. Đây là một nguồn tài liệu tham khảo hữu ích trong nghiên cứu tổ chức đơn vị hành chính ở nước ta trong thời gian tới. Bên cạnh đó, Nhóm nghiên cứu đã đánh giá việc tổ chức đơn vị hành chính ở nước ta từ năm 1986 trở lại đây với các số liệu biến động tăng/giảm đơn vị hành chính ở cả 3 cấp là tỉnh, huyện, xã và có những nhận định tương ứng. Đặc biệt là những nhận xét rút ra, những hạn chế và nguyên nhân để từ đó có cơ sở đề xuất giải pháp xử lý. Đề xuất được các giải pháp để tổ chức hợp lý đơn vị hành chính trong thời gian tới. Trong đó đáng chú ý là giải pháp đổi mới tư duy về tổ chức đơn vị hành chính; giải pháp về làm tốt công tác tuyên truyền, tạo đồng thuận trong xã hội, trong đội ngũ cán bộ, công chức đối với việc tổ chức các đơn vị hành chính.
TS. Đinh Duy Hòa, Nguyên Vụ trưởng Vụ Cải cách hành chính, Bộ Nội vụ phản biện Đề tài.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, Hội đồng cho rằng trong Chương 1, Nhóm nghiên cứu cần xác định rõ trọng tâm là bàn về cơ sở lý luận tổ chức đơn vị hành chính nói chung, trên cơ sở đó đánh giá xem việc tổ chức đơn vị hành chính cụ thể ở Việt Nam có vấn đề gì không, đặc biệt là vấn đề tổ chức hợp lý đơn vị hành chính. Đó là vấn đề như khái niệm đơn vị hành chính, các yếu tố hợp thành đơn vị hành chính, đơn vị hành chính tự nhiên, đơn vị hành chính nhân tạo, đơn vị hành chính đô thị, đơn vị hành chính nông thôn. Tuy nhiên, Nhóm nghiên cứu chỉ đi theo cách tiếp cận này phần nào, rồi đi vào trình bày đơn vị hành chính Việt Nam theo Hiến pháp quy định như đơn vị hành chính tỉnh, huyện, xã, thành phố, thị xã (nếu làm rõ về mặt lý luận cơ sở hình thành đơn vị hành chính đô thị thì sau này liên hệ vào Việt Nam sẽ thấy ngay những điểm bất hợp lý, để rồi từ đó mới có thể đưa ra giải pháp phù hợp); khái niệm đơn vị hành chính cũng cần xem thêm về tính phù hợp (đơn vị hành chính là khu vực không gian địa lý, có ranh giới xác định, được phân định trên lãnh thổ quốc gia thống nhất dựa trên một số tiêu chí như dân số, diện tích, địa hình, kinh tế - xã hội nhằm mục đích quản lý nhà nước về hành chính), không nên có thêm khái niệm này vì đã là đơn vị hành chính thì đều có lãnh thổ.
PGS.TS. Vũ Thư, Viện Nhà nước và Pháp luật, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhận xét, phản biện Đề tài.
Tại Chương 2, Nhóm nghiên cứu cần xem lại Học khu ở Mỹ là một loại đơn vị hành chính; việc đưa dữ liệu về Đức là không chính xác (xã lại nêu là cấp cộng đồng/thành phố); Regierungsbezirke gọi là vùng hành chính là không chính xác. Trong Chương 3, Nhóm nghiên cứu chưa nêu bật được bối cảnh kinh tế - xã hội của các giai đoạn tổ chức đơn vị hành chính các cấp, mà Nhóm nghiên cứu đi vào nêu số liệu bao nhiêu tỉnh, huyện, xã qua từng giai đoạn. Nhóm nghiên cứu cần đi sâu phân tích, việc tổ chức đơn vị hành chính ở Việt Nam còn bị chi phối mạnh ở yếu tố vùng, miền, truyền thống địa phương. Đây là điểm gần như khác căn bản so với đa phần các nước trên thế giới khi tổ chức đơn vị hành chính. Về Chương 4, có sự khác biệt thật sự giữa phương hướng và quan điểm nêu trong chương này. Bên cạnh đó, Nhóm nghiên cứu nêu thiết kế và điều chỉnh chức năng của đơn vị hành chính cho phù hợp với yêu cầu đổi mới và sắp xếp lại tổ chức các đơn vị hành chính. Có đúng là đơn vị hành chính có chức năng và nếu có thì văn bản nào quy định chức năng của đơn vị hành chính. Ngoài ra, Nhóm nghiên cứu cần xem lại trước hết về mặt nhận thức cần có những thay đổi với khái niệm đơn vị hành chính. Theo đó, không phải đơn vị hành chính nào cũng là đơn vị hành chính – lãnh thổ, tổ chức giống nhau đồng nhất trên khắp lãnh thổ quốc gia; cần xem lại quan niệm cho rằng tỉnh, xã là một đơn vị kinh tế - xã hội, phường không phải là một đơn vị kinh tế xã hội.
Quang cảnh buổi nghiệm thu
Phát biểu kết luận buổi nghiệm thu, trên cơ sở thống nhất ý kiến của các thành viên Hội đồng, PGS. TS. Triệu Văn Cường, Chủ tịch Hội đồng đánh giá cao sự cố gắng của Nhóm nghiên cứu, cho rằng đây là Đề tài có tính cấp thiết cao từ thực tiễn nhằm cung cấp các luận cứ khoa học và giải pháp cụ thể làm căn cứ cho việc tổ chức đơn vị hành chính ở Việt Nam tới đây một cách hợp lý, khoa học, đáp ứng yêu cầu quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, hiệu quả. Tuy nhiên, Nhóm nghiên cứu cần tiếp thu tối đa các ý kiến góp ý của Hội đồng để bổ sung hoàn thiện các nội dung của Đề tài.
Đề tài đã được Hội đồng nghiệm thu đánh giá xếp loại: Đạt./.
Tin, ảnh: Đỗ Hồng