Ngày 26/8/2024, tại trụ sở Bộ Nội vụ, Viện Khoa học tổ chức nhà nước đã tổ chức nghiệm thu chính thức đề tài thuộc chương trình khoa học trọng điểm cấp Bộ “Tổ chức chính quyền địa phương ở Việt Nam - Những vấn đề lý luận và thực tiễn” do ThS. Thạch Thọ Mộc, Trưởng phòng Thông tin khoa học và Hợp tác quốc tế, Viện Khoa học tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ làm chủ nhiệm.
Hội đồng nghiệm thu (Hội đồng) có 07 thành viên, do PGS.TS. Triệu Văn Cường Thứ trưởng Bộ Nội vụ làm chủ tịch.
PGS.TS. Triệu Văn Cường - Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu
Tại buổi nghiệm thu, ThS. Thạch Thọ Mộc, Trưởng phòng Phòng Thông tin khoa học và Hợp tác quốc tế, Viện Khoa học tổ chức nhà nước thay mặt Nhóm nghiên cứu trình bày tóm tắt kết quả nghiên cứu của Đề tài. Theo Nhóm nghiên cứu, chính quyền địa phương là một bộ phận không tách rời khỏi bộ máy quản lý của quốc gia. Tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở các quốc gia rất khác nhau, phụ thuộc vào định hướng chính trị, truyền thống văn hóa, tập quán cũng như các mối quan hệ khác trong quốc gia đó. Chính quyền địa phương là một bộ máy triển khai pháp luật, chính sách của Trung ương tới người dân, cũng như duy trì trật tự và bảo đảm sự phát triển của địa phương, đặc biệt bộ máy chính quyền địa phương cấp cơ sở là nơi gần dân nhất, thể hiện rõ nhất và thực tế nhất mối quan hệ giữa nhà nước và người dân nên càng có ý nghĩa quan trọng. Một nền quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả không thể thiếu một bộ máy chính quyền địa phương được tổ chức hợp lý, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả.
ThS. Thạch Thọ Mộc thay mặt Nhóm nghiên cứu trình bày tóm tắt kết quả nghiên cứu Đề tài.
Đại hội XIII của Đảng đã xác định nâng cao chất lượng quản trị quốc gia được coi là một trong những giải pháp đột phá trong việc thực hiện chiến lược phát triển ở Việt Nam, do đó cần cải cách tổ chức chính quyền địa phương cho phù hợp. Chính vì vậy, nghiên cứu về việc tổ chức chính quyền địa phương để cải cách thích ứng với một nền quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả nhằm mục tiêu phát triển đất nước không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn có ý nghĩa vì thực tiễn đặc biệt quan trọng hiện nay.
PGS.TS. Vũ Thư, Viện Nhà nước và Pháp luật, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam nhận xét phản biện Đề tài
Đánh giá kết quả đạt được của Đề tài, Hội đồng cho rằng Nhóm nghiên cứu đã xác định được mục tiêu, nhiệm vụ, đối tượng, phạm vi rõ ràng; đã lý giải tương đối rõ sự cần thiết phải nghiên cứu về tổ chức bộ máy chính quyền địa phương trong bối cảnh đổi mới tổ chức hệ thống chính trị, hướng tới một nền quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả ở Việt Nam. Đồng thời, Nhóm nghiên cứu đã xác định được những yêu cầu của nền quản trị quốc gia Việt Nam theo hướng hiệu lực, hiệu quả đối với tổ chức bộ máy chính quyền địa phương; bên cạnh đó, đã phân tích kinh nghiệm quốc tế qua việc phân tích một số mô hình tổ chức chính quyền địa phương của một số nước trên thế giới để rút ra các bài học kinh nghiệm cho Việt Nam; kết quả nghiên cứu đã đánh giá được tương đối rõ cách thức tổ chức chính quyền địa phương qua các giai đoạn (1946; 1959; 1980; 1992 và 2013 đến nay) và phân tích làm rõ thực trạng tổ chức chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay để rút ra những ưu điểm và hạn chế, từ đó chỉ ra các nguyên nhân dẫn tới thực trạng này. Ngoài ra, Nhóm nghiên cứu đã xác định được quan điểm, phương hướng và đề xuất được một số giải pháp tổ chức chính quyền địa phương. Nhìn chung, các giải đều có tính khả thi và có thể vận dụng để nâng cao chất lượng bộ máy chính quyền địa phương ở nước ta trong thời gian tới.
PGS.TS. Đặng Khắc Ánh, Trưởng khoa Khoa Quản lý xã hội, Học viện Hành chính Quốc gia nhận xét phản biện Đề tài.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được của Đề tài, Hội đồng cho rằng phần mở đầu về tổng quan tình hình nghiên cứu có một số tài liệu còn tương đối cũ nên thay thế và bổ sung thêm các nghiên cứu mới; cần làm rõ hơn các phương pháp nghiên cứu, bổ sung phương pháp luận nghiên cứu; mô tả rõ hơn và chi tiết hơn các phương pháp được sử dụng. Trong Chương 1: Nhóm nghiên cứu cần tập trung làm rõ hơn các khái niệm, phân biệt rõ khi nào nói về các quan điểm khác nhau ở nước ngoài, khi nào phân tích quan điểm của Việt Nam; cũng cần lưu ý sử dụng các thuật ngữ chuyên môn như công chức, viên chức khi truyền tải các nội dung từ tiếng nước ngoài. Bên cạnh đó, Nhóm nghiên cứu có bàn nhiều tới tự quản địa phương nhưng cần lưu ý tự quản địa phương thường chỉ đề cập tới tự quản cho cấp cơ sở còn tổ chức chính quyền địa phương gồm cả cấp trung gian; một số nhận định cần xem lại. Phần kinh nghiệm thực tiễn ở nước ngoài và bài học cho Việt Nam là một nỗ lực lớn của Nhóm nghiên cứu. Đây là phần rất quan trọng của nghiên cứu. Tuy nhiên, phần này được trình bày khá sơ sài và việc phân chia các mô hình để phân tích thành mô hình theo mối quan hệ Trung ương và địa phương, mô hình tổ chức theo cấp chính quyền và một số mô hình tổ chức chính quyền địa phương điển hình (song trùng giám sát, song trùng phụ thuộc và tổ chức chính quyền địa phương của Hoa Kỳ) là chưa thực sự phù hợp. Nhóm nghiên cứu, cần bổ sung thêm nội dung này như một nội dung chính của nghiên cứu.
ThS. Nguyễn Phước Thọ, Nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ nhận xét Đề tài
Tại Chương 2: Nhóm nghiên cứu nên tập trung làm rõ hơn cách thức tổ chức chính quyền địa phương ở nước ta theo từng giai đoạn có ưu và nhược điểm gì? tại sao lại tổ chức như vậy vào thời kỳ đó?; thực tiễn tổ chức bộ máy chính quyền địa phương ở nước ta hiện nay theo Hiến pháp 2013 có bất cập gì, khúc mắc nào trong cơ chế vận hành. Bên cạnh đó, cũng cần làm rõ thực trạng của bối cảnh hiện nay để thấy rõ ảnh hưởng (cả chủ quan và khách quan) tới phương hướng đổi mới, cải cách tổ chức chính quyền địa phương (chẳng hạn yêu cầu của hội nhập quốc tế, của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, của chuyển đổi số, chất lượng đội ngũ nhân sự địa phương). Việc mô tả thực trạng của chính quyền địa phương đang tập trung chủ yếu vào Hội đồng nhân dân mà chưa có sự quan tâm đầy đủ cần thiết tới hệ thống Ủy ban nhân dân trong cơ cấu này, Nhóm nghiên cứu nên bổ sung.
Trong Chương 3: Để xác định rõ hướng đi của cải cách tổ chức chính quyền địa phương theo hướng thích ứng với nền quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả thì trước hết cần chỉ ra mô hình hướng tới là gì (chính quyền địa phương có bao nhiêu cấp? mỗi cấp được tổ chức như thế nào? nếu cụ thể hơn nữa thì phân chia ra các địa bàn khác nhau) và làm rõ tổ chức như thế thì đáp ứng yêu cầu nào của nền quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả (đã có trong Chương 1); Một số giải pháp cần phân tích rõ hơn cơ sở đề xuất (chẳng hạn giải pháp 3.3.2.3 đề xuất thực hiện chế độ thủ trưởng hành chính cần phải phân tích rõ hơn ưu điểm của mô hình này so với mô hình hiện nay chúng ta đang áp dụng). Ngoài ra về thể thức cần ra soát lại lỗi chính tả, lỗi kỹ thuật,…
Quang cảnh buổi nghiệm thu
Phát biểu kết luận buổi nghiệm thu, trên cơ sở thống nhất ý kiến của các thành viên Hội đồng, PGS. TS. Triệu Văn Cường, Chủ tịch Hội đồng cho rằng: Đề tài có ý nghĩa thực sự to lớn góp phần đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, hoàn thiện thể chế về chính quyền địa phương trong thời gian tới. Tuy nhiên, Nhóm nghiên cứu cần tiếp thu tối đa các ý kiến góp ý của Hội đồng để bổ sung hoàn thiện các nội dung của Đề tài.
Đề tài đã được Hội đồng nghiệm thu đánh giá xếp loại: Đạt./.
Tin, ảnh: Đỗ Hồng