Nghiên cứu xác định tiêu chuẩn tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ được Nhà nước đăng ký bảo hộ

Chủ nhiệm: ThS. Phạm Thị Bích Hải

Năm đăng ký: 2005

Năm nghiệm thu: 2008

Tóm tắt:

Nghiên cứu xác định tiêu chuẩn tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ được Nhà nước đăng ký bảo hộ

Chủ nhiệm đề tài: ThS. Phạm Thị Bích Hải

Năm đăng ký: 2005

Năm nghiệm thu: 2008

Xếp loại: Khá

Mục tiêu của đề tài:

- Đề xuất các tiêu chuẩn và danh mục các nguồn và thành phần tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ được nhà nước bảo hộ.

Kết cấu của đề tài: Đề tài gồm 3 chương

Chương 1: Tình hình nghiên cứu vấn đề xác định tiêu chuẩn tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ được nhà nước bảo hộ ở trong nước và ở nước ngoài.

Chương 2: Cơ sở khoa học xác định tiêu chuẩn tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ được Nhà nước bảo hộ.

Chương 3: Bảo hộ Nhà nước đối với tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ.

Những nội dung chính của đề tài:

- Nghiên cứu và trình bày có hệ thống tình hình nghiên cứu vấn đề lưu trữ tài liệu cá nhân ở Việt Nam và các nước trên thế giới.

- Theo cách hiểu của nhóm đề tài, “Tài liệu lưu trữ cá nhân là tài liệu thuộc về cá nhân, của cá nhân. Trong cá nhân có chủ thể là một người, một gia đình, một dòng họ. Tài liệu cá nhân có thể là tài liệu đơn lẻ, một tập hợp hoặc một khối. Những tài liệu đó khi đưa vào lưu trữ được tổ chức thành các đơn vị lưu trữ như đơn vị bảo quản, phông hoặc sưu tầm tài liệu. Tài liệu lưu trữ của một gia đình bao gồm tài liệu của các cá nhân - thành viên tiêu biểu trong gia đình. Tài liệu lưu trữ của một dòng họ là tài liệu của một số cá nhân thuộc các thế hệ kế tiếp trong dòng họ”. Thành phần của tài liệu lưu trữ cá nhân cũng được nhóm đề tài nhận định là rất phong phú, bao gồm:

+ Các tài liệu liên quan đến tiểu sử của cá nhân;

+ Tài liệu hoạt động công vụ và hoạt động xã hội;

+ Những tài liệu sáng tác của cá nhân;

+ Tài liệu do cá nhân sưu tầm, thu thập được;

+ Tài liệu viết về cá nhân;

+ Tài liệu của họ hàng thân thích có liên quan đến cá nhân…

- Đề tài đã nêu lên và phân tích được những đặc điểm cơ bản của tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ - đó là những đặc điểm mang tính chất đặc thù:

+ Về mặt sở hữu, tài liệu lưu trữ cá nhân là tài sản riêng của một người và được bảo hộ theo Luật sở hữu và Luật bản quyền;

+ Đặc điểm hình thành tài liệu cá nhân cũng rất đa dạng; thể loại, hình thức và phương pháp ghi chép thông tin không bị ràng buộc bởi các chuẩn mực nhất định mà lại rất đa dạng tuỳ theo sở thích, cách thức của từng người;

+ Quá trình hình thành khối hay phông tài liệu lưu trữ cá nhân thường được tạo nên một cách thầm lặng, tự phát trong hoạt động sáng tạo và đời sống riêng của mỗi người;

+ Loại hình, chất liệu mang tin, kích cỡ, ngôn ngữ của tài liệu lưu trữ cá nhân cũng rất đa dạng;

+ Giới hạn thời gian tài liệu của một cá nhân có thể vượt quá giứoi hạn cuộc đời của cá nhân…

- Đề tài đã nêu và phân tích được ý nghĩa lịch sử của tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ. Đó là những chứng cứ không chỉ phản ánh quá trình lịch sử của chính cá nhân, gia đình, dòng họ hay một bộ tộc ở các thời điểm và địa điểm khác nhau mà còn phản ánh cả thời kỳ lịch sử với các biến cố thăng trầm.

- Đề tài đã trình bày và phân tích những cơ sở khoa học để xác định tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ thuộc diện được Nhà nước bảo hộ, bao gồm:

+ Cơ sở pháp lý (các văn bản pháp quy của Nhà nước, các văn kiện của Đảng về công tác lưu trữ và các hệ thống luật pháp khác có liên quan đến vấn đề bảo hộ lưu trữ cá nhân). Trên cơ sở nghiên cứu hệ thống các văn bản này, nhóm đề tài đã nhận thấy được sự nhận thức và đánh giá cao của Đảng và Nhà nước về vai trò, ý nghĩa của tài liệu lưu trữ nói chung và đặc biệt là tài liệu lưu trữ riêng của cá nhân. Đảng và Nhà nước luôn tôn trọng quyền sở hữu cho các di sản văn hóa cá nhân và luôn mong muốn đề ra những chủ trương, chính sách, biện pháp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản văn hóa đó. Tuy nhiên hiện đang có sự chồng chéo về thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ giữa các ban ngành có liên quan nên các văn bản còn có sự trùng lặp, chưa mang tính chỉ đạo hướng dẫn cụ thể.

+ Cơ sở thực tiễn (thực trạng tình hình tài liệu lưu trữ cá nhân ở Việt Nam hiện nay). Qua nghiên cứu, tìm hiểu, nhóm đề tài rút ra kết luận: Tài liệu lưu trữ cá nhân được sản sinh và lưu giữ từ nhiều nguồn khác nhau, trong đó có nhiều tài liệu có giá trị; tuy nhiên, nguồn tài liệu đó phần lớn chưa được tập trung bảo quản tốt và chưa được phát huy giá trị vì nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan.

+ Cơ sở lý luận: xuất phát từ 3 nguyên tắc chung của công tác lưu trữ (nguyên tắc chính trị, nguyên tắc lịch sử, nguyên tắc toàn diện và tổng hợp), nhóm nghiên cứu đã đề xuất các Tiêu chuẩn để xác định tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ thuộc diện được Nhà nước bảo hộ, cụ thể gồm các tiêu chuẩn sau:

Vai trò và ý nghĩa của cá nhân là tác giả hay chủ nhân của tài liệu;
Thời gian, địa điểm hình thành tài liệu (quan trọng nhất là tài liệu xuất hiện cùng thời điểm xảy ra sự kiện hoặc sau đó không lâu);
Ý nghĩa nội dung tài liệu;
Đặc điểm, dấu hiệu bên ngoài của tài liệu;
Mối liên quan giữa những tài liệu của một cá nhân;
Ý nghĩa và mức độ nghiên cứu di sản sáng tác của cá nhân;
Ý nghĩa của sự kiện trong đó cá nhân tham gia, chứng kiến hoặc nghiên cứu, mức độ phản ảnh những sự kiện đó trong tài liệu;
Tình trạng vật lý của tài liệu.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường sự bảo hộ của Nhà nước đối với tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ:

+ Xây dựng chương trình khảo sát tổng thể tình trạng tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ ở trong nước và ngoài nước;

+ Ban hành các thể chế, chính sách, chế độ và hướng dẫn nghiệp vụ với nội dung về bảo hộ Nhà nước đối với tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ;

+ Tổ chức chỉ đạo các hoạt động bảo hộ Nhà nước trong đó có tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và các văn bản liên quan; tổ chức thực hiện các khâu nghiệp vụ nhằm bảo quản và bảo vệ tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ;

+ Huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực để thực hiện bảo hộ tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ;

+ Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của công việc đề ra;

+ Tổ chức các hoạt động khen thưởng, tôn vinh những cá nhân, gia đình có nhiều đóng góp hoặc có công lao trong việc bảo quản tài liệu;

+ Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật và xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ tài liệu lưu trữ.

- Bên cạnh đó, nhóm đề tài còn xây dựng bản dự thảo Quy định về chế độ bảo hộ đối với tài liệu riêng của cá nhân, gia đình, dòng họ và tập thể có giá trị như tài liệu lưu trữ quốc gia và Danh mục nhóm các nguồn tài liệu xuất xứ cá nhân.

Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở thiết thực để giúp các cơ quan quản lý nhà nước xây dựng, ban hành các văn bản liên quan đến bảo hộ tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ. Đây cũng là nguồn tham khảo cho các cá nhân là các nguồn sản sinh ra tài liệu lưu trữ cá nhân, gia đình, dòng họ nhận thức được và có những định hướng nhất định đối với những di sản của họ.

Thành viên đề tài:

Từ khóa: