Nghiên cứu hoàn thiện cơ chế dân chủ cơ sở trong điều kiện mới
Chủ nhiệm:
ThS. Ngô Thị Tám
Năm đăng ký:
2003
Năm nghiệm thu:
2006
Tóm tắt:
Nghiên cứu hoàn thiện cơ chế dân chủ cơ sở trong điều kiện mới
Năm đăng ký: 2003
Năm nghiệm thu: 2006
Xếp loại: Khá
Mục tiêu của đề tài:
Nghiên cứu việc triển khai thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở xã, phường, thị trấn trong những năm qua nhằm làm rõ những kết quả đạt được, những hạn chế, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện Quy chế, từ đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn.
Kết cấu của đề tài: gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc hoàn thiện cơ chế dân chủ trong điều kiện mới.
Chương 2: Thực trạng triển khai thực hiện Quy chế thực hiện dân chủ ở xã áp dụng đối với phường và thị trấn từ năm 1998 đến nay.
Chương 3: Phương hướng, giải pháp và kiến nghị hoàn thiện cơ chế dân chủ thông qua việc hoàn thiện quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở xã, phường, thị trấn trong thời gian tới.
Những nội dung chính của đề tài:
Lịch sử phát triển của loài người đã chứng minh dân chủ được xác lập, thể chế hoá trong những điều kiện cụ thể và mỗi quốc gia, mỗi dân tộc áp dụng một mô hình dân chủ phù hợp với điều kiện lịch sử, truyền thống và các đặc điểm chính trị, kinh tế, xã hội nói riêng. Dân chủ là một khái niệm rộng, dân chủ là “quyền lực nhân dân” hoặc “chính quyền nhân dân”, nó được biểu hiện đối lập với chế độ độc tài chuyên chế. Dân chủ XHCN ra đời, tồn tại và phát triển dựa trên nền tảng sở hữu XHCN về tư liệu sản xuất và sự bình đẳng của mọi thành viên trong cộng đồng, trong xã hội; không có sự mâu thuẫn đối kháng cơ bản về mặt giai cấp, trên cơ sở của sự liên minh giữa các giai cấp, tầng lớp xã hội cơ bản dưới sự lãnh đạo của chính đảng của giai cấp công nhân- Đảng cộng sản. “… nhân dân sử dụng quyền lực nhà nước thông qua Quốc hội và HĐND là những cơ quan đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân,do nhân dân bầu ra và chịu trách nhiệm trước nhân dân”. Đây chính là phương thức thực hiện quyền dân chủ của nhân dân thông qua cơ chế đại diện và các cơ quan đại diện (thông qua HĐND, thông qua đại biểu HĐND, thông qua Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân). Phương thức thực hiện dân chủ trực tiếp rất đa dạng và phong phú như: trưng cầu dân ý, chế độ công khai, chế độ báo cáo công việc trước nhân dân của cơ quan, người có thẩm quyền trong bộ máy nhà nước; các quy định về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo; cơ chế nhân dân bàn và quyết định trực tiếp những vấn đề liên quan trực tiếp đến nhân dân, đến phát triển kinh tế…
Nội dung chính của chương 2 là thực trạng quá trình tổ chức triển khai Quy chế thực hiện dân chủ. Có thể nói, việc tổ chức triển khai Quy chế thực hiện dân chủ trong thời gian qua đã góp phần cụ thể hoá phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trên các lĩnh vực đời sống chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội ở cơ sở. Nhiều địa phương trong cả nước đã thực hiện tốt nội dung công khai hoá cho nhân dân biết 14 loại công việc được Quy chế thực hiện dân chủ quy định như chính sách pháp luật của nhà nước, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên, về tình hình xây dựng phát triển kinh tế- xã hội ở địa phương; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai, các chương trình, dự án xoá đói giảm nghèo…Đối với những việc nhân dân được bàn và quyết định trực tiếp, nhìn chung chính quyền cơ sở đã tiến hành theo một quy trình hợp lý.
Quá trình tổ chức cho nhân dân bàn bạc, thảo luận để đi tới quyết định thông thường qua các hình thức chủ yếu: họp nhân dân ở cộng đồng dân cư thôn, làng, ấp, bản, tổ dân phố nơi có dự án, công trình xây dựng cơ sở hạ tầng để nhân dân trao đổi, thảo luận và biểu quyết công khai hoặc bỏ phiếu kín, lập biên bản gửi UBND cấp xã; phát phiếu lấy ý kiến của hộ gia đình trên địa bàn xã (nếu là công trình liên quan đến nhân dân toàn xã) hoặc là các hộ gia đình trong cộng đồng dân cư (đối với các công trình, dự án liên quan đến thôn, tổ dân phố). Kết quả lấy ý kiến sẽ được tổng hợp để gửi lên UBND cấp xã. Đối với những việc nhân dân tham gia ý kiến, HĐND và UBND quyết định theo quy chế quy định có 8 việc chính quyền cấp xã phải đưa ra nhân dân bàn bạc hoặc tham gia ý kiến trước khi HĐND và UBND cấp xã quyết định (hoặc trình cấp có thẩm quyền quyết định), qua khảo sát thực tiễn ở một số địa phương cho thấy hầu hết các ý kiến đều cho rằng chính quyền cơ sở đã thực hiện tốt các quy định trên. Đối với những việc nhân dân giám sát, kiểm tra, hầu hết các xã, phường, thị trấn đã thành lập Ban Thanh tra nhân dân theo đúng quy định và bước đầu hoạt động có hiệu quả…
Đề tài cũng đã phân tích một số mô hình tốt trong việc thực hiện Quy chế thực hiện dân chủ ở nhiều địa phương trong cả nước như: mô hình tuyên truyền, phổ biến Quy chế thực hiện dân chủ thông qua các hình thức linh hoạt, hiệu quả ở tỉnh Nghệ An; mô hình vận dụng Quy chế thực hiện dân chủ trong đền bù, giải phóng mặt bằng ở thành phố Đà Nẵng…Tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế, vướng mắc như: một số nội dung của Quy chế thực hiện dân chủ không còn phù hợp do đời sống kinh tế- xã hội đã thay đổi; về mặt kỹ thuật lập quy một số điều khoản cụ thể trong Quy chế chưa thât hoàn chỉnh về mặt nội dung và sắp xếp theo trật tự logic; hạn chế về mặt hiệu lực pháp lý…; Nhận thức của lãnh đạo cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương các cấp, của nhân dân về dân chủ còn nhiều hạn chế; xây dựng và thực hiện Quy chế thực hiện dân chủ chưa gắn thật tốt với việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế- xã hội, an ninh- quốc phòng với việc vận động xây dựng chỉnh đốn Đảng, củng cố chính quyền, xây dựng Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân và cải cách nền hành chính nhà nước; dân chủ trong kinh tế chưa được quan tâm đầy đủ. Nhóm nghiên cứu đã rút ra một số bài học kinh nghiệm: phải có sự lãnh đạo thường xuyên, chặt chẽ, tập trung và kiên quyết của các cấp uỷ đảng, chính quyền địa phương; phải thường xuyên vận dụng, kết hợp nhiều hình thức phổ biến, tuyên truyền, vận động mọi người dân thực hiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở; gắn việc tổ chức thực hiện Quy chế thực hiện dân chủ với việc thực hiện cuộc vận động xây dựng chỉnh đốn Đảng…
Chương 3, đề tài đã đưa ra một số giải pháp cụ thể nâng cao công tác thực hiện Quy chế dân chủ: thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú và tuỳ theo hoàn cảnh, đặc điểm của từng địa phương, cơ sở để áp dụng một cách phù hợp; nâng cao năng lực tổ chức thực hiện Quy chế thực hiện dân chủ cho cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở; thực hiện tốt chủ trương phân cấp giữa TW và địa phương; đẩy mạnh hoạt động của Ban chỉ đạo thực hiện Quy chế thực hiện dân chủ, xây dựng và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên; tăng cường công tác kiểm tra; củng cố kiện toàn tổ chức, hoạt động của cộng đồng dân cư thôn, làng, ấp, bản, tổ dân phố để thực hiện đúng Quy chế thực hiện dân chủ.
Thành viên đề tài:
Từ khóa: