HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƯỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC

Chủ nhiệm: PGS.TS Lương Thanh Cường

Năm đăng ký: -1

Năm nghiệm thu: -1

Tóm tắt:

1. Mục tiêu của đề tài
Cung cấp các khuyến nghị khoa học để góp phần tiếp tục hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước (CQHCNN) ở nước ta hiện nay.
2. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, đề tài kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Lý luận pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước
Chương 2: Thực trạng pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam từ 2010 đến nay
Chương 3: Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước
   3. Nội dung chính của đề tài
   a, Chương 1, đề tài làm rõ lý luận pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước, theo đó, người đứng đầu CQHCNN là thuật ngữ dùng để chỉ thiết chế giữ vị trí pháp lý cao nhất trong CQHCNN, thực hiện vai trò lãnh đạo, quản lý hoạt động của CQHCNN, có nghĩa vụ và quyền cao nhất đối với hoạt động CQHCNN và chịu trách nhiệm về hoạt động của CQHCNN đó.
Trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN bao gồm ba yếu tố cấu thành cơ bản là: Nghĩa vụ, Quyền, và việc Chịu trách nhiệm đối với việc thực hiện các nghĩa vụ và quyền đó.
Pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN là tổng thể các quy định của pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN: i) Trong quản lý, sử dụng đội ngũ cán bộ, công chức, tài chính công, thông tin nhà nước.; ii) Thực hiện các chức năng quản lý (lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo, kiểm tra, thanh tra); iii) Kết quả hoạt động lãnh đạo, quản lý.
Các tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện của pháp luật về trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN gồm: tiêu chí về nội dung; tiêu chí về hình thức; tiêu chí về tổ chức thực hiện. Để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của pháp luật về trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN cần có các điều kiện như: Năng lực thực thi công vụ của người đứng đầu CQHCNN; Nguồn lực (nhân lực, vật lực); Sự kiểm soát của cơ quan nhà nước cấp trên, giám sát của xã hội….
Mặt khác, nghiên cứu pháp luật của một số nước về trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN cho thấy, những giá trị tham khảo cho Việt Nam là: i) Cần có những quy định cụ thể về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của người đứng đầu các CQHCNN từ trung ương đến địa phương; ii) Bên cạnh quy định chung về chế độ trách nhiệm đối với công chức, cần có một số quy định đặc thù áp dụng cho công chức là người đứng đầu; iii) Quyền hạn và nghĩa vụ của những người đứng đầu CQHCNN phải được quy định chặt chẽ và đồng bộ, để từ đó tạo cơ sở xác định trách nhiệm của họ khi có hành vi vi phạm, cả về trách nhiệm chính trị, trách nhiệm pháp lí và trách nhiệm đạo đức; iv) Phải quy định rõ ràng cơ chế kiểm tra, giám sát một cách công khai, minh bạch quá trình thực hiện nhiệm vụ của những người đứng đầu CQHCNN.
b, Chương 2, đề tài nghiên cứu thực trạng pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN và rút ra những nhận xét như sau: Về ưu điểm: i) Bước đầu đã có được những quy định cơ bản để xác lập trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN, tách dần trách nhiệm cá nhân và trách nhiệm tập thể; ii) Các quy định về người đứng đầu CQHCNN chủ yếu tập trung trong lĩnh vực phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; iii) Từng bước hiện thực hóa người đứng đầu CQHCNN.
Bên cạnh đó, còn có những hạn chế, bất cập là: i) Chưa quy định rõ giới hạn trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN; iii) Chưa quy định cụ thể trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN trong từng lĩnh vực, việc thực thi còn chưa đầy đủ, hiệu quả chưa cao; iv) Quy định và thực tế thực thi kiểm soát trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN còn thiếu và yếu; v) Chế tài xử lý người đứng đầu CQHCNN thiếu và chưa được thực thi nghiêm minh; vi) Chưa chú trọng đến trách nhiệm chính trị và trách nhiệm đạo đức của người đứng đầu CQHCNN.
Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập là: i) Pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN chưa được chú trọng hoàn thiện; ii) Năng lực thực thi công vụ của người đứng đầu CQHCNN chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn; iii) Chưa bảo đảm đầy đủ các điều kiện để người đứng đầu CQHCNN thực thi được trách nhiệm của mình.
c, Chương 3, đề tài đề xuất các quan điểm để hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm người đứng đầu CQHCNN, bao gồm: i) Phân định rõ trách nhiệm tập thể và trách nhiệm cá nhân; ii) Trao đủ quyền hạn để người đứng đầu thực hiện trách nhiệm được giao; iii) Gắn trách nhiệm của người đứng đầu với hiệu lực, hiệu quả thực thi công vụ của cơ quan; iv) Kiểm soát có hiệu quả trách nhiệm của người đứng đầu.
Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN gồm:
i) Rà soát, sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật hiện hành về trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN (quy định hoàn chỉnh, rõ ràng, thống nhất, nhất quán về địa vị, tư cách pháp lý của người đứng đầu CQHCNN; phân định rõ ràng trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN với các chủ thể khác; đảm bảo sự thống nhất, tương thích giữa các yếu tố cấu thành trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN; quan tâm đến các quy định về kích thích vật chất đối với người đứng đầu CQHCNN); ii) Bảo đảm các điều kiện thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN ; iii) Thực thi có hiệu quả kiểm soát việc thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN (tăng cường công tác giám sát của Quốc hội, HĐND đối với người đứng đầu CQHCNN; đẩy mạnh công tác kiểm tra, xử lý kịp thời, nghiêm minh các hành vi vi phạm chế độ trách nhiệm của người đứng đầu CQHCNN; nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác giám sát và phản biện xã hội).