Đổi mới tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị đáp ứng các yêu cầu xây dựng và phát triển dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Chủ nhiệm:
TS. Thang Văn Phúc
Năm đăng ký:
2004
Năm nghiệm thu:
2006
Tóm tắt:
Mã số KX.10.06
Năm đăng ký: 2004
Chủ nhiệm đề tài: TS. Thang Văn Phúc
Thư ký đề tài: TS. Nguyễn Minh Phương
Năm nghiệm thu: 2006
Xếp loại: Xuất sắc
Tính cấp thiết của đề tài:
Trong điều kiện một Đảng cầm quyền, vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng và phát huy dân chủ XHCN, thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội đối với đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước là rất quan trọng và cần thiết.
Thực tế hiện nay, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội ở nhiều nơi vẫn còn hình thức, có xu hướng “hành chính hóa”, “nhà nước hóa”, kém hiệu quả, không sát dân; mối liên hệ giữa tổ chức với đoàn viên, hội viên thiếu chặt chẽ; tổ chức bộ máy và phương thức hoạt động chậm được đổi mới; chất lượng đội ngũ cán bộ chưa ngang tầm với đòi hỏi mới.
- Bối cảnh tình hình mới đặt ra đòi hỏi cấp bách phải tập trung luận giải một cách sâu sắc cơ sở lý luận và thực tiễn đổi mới tổ chức, nội dung và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội nhằm góp phần đổi mới hệ thống chính trị và phát triển dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:
Xây dựng cơ sở lý luận - thực tiễn đổi mới tổ chức, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển dân chủ xã hội chủ nghĩa,góp phần đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, chủ động hội nhập quốc tế.
Các nhiệm vụ chủ yếu:
- Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội; kinh nghiệm tổ chức và hoạt động của các tổ chức chính trị – xã hội ở một số nước trên thế giới.
- Hệ thống hoá tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta về vị trí, vai trò và chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.
- Đánh giá thực trạng tổ chức, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, những thành tựu, hạn chế, nguyên nhân và các bài học kinh nghiệm.
- Làm rõ vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong điều kiện mới.
- Kiến nghị, đề xuất phương hướng và giải pháp đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội .
Những đóng góp mới của đề tài
- Phân tích, luận giải tính phổ biến và tính đặc thù của các tổ chức chính trị – xã hội trong hệ thống chính trị nước ta; vai trò của xã hội dân sự trong việc xây dựng và phát triển dân chủ xã hội chủ nghĩa.
- Khái quát một số bài học kinh nghiệm về tổ chức và hoạt động của các tổ chức chính trị – xã hội của một số nước xã hội chủ nghĩa.
- Hệ thống hoá tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta về vị trí, vai trò và chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm trong việc tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của các tổ chức này.
- Trên cơ sở xác định rõ vai trò, chức năng, nhiệm vụ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội và phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động để luận chứng tính tất yếu khách quan và cơ sở lý luận – thực tiễn của việc đổi mới tổ chức và hoạt động của các tổ chức này trong điều kiện mới.
- Đề xuất phương hướng, giải pháp đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội.
Nội dung nghiên cứu và kết cấu của báo cáo tổng quan:
Ngoài phần mở đầu và kết luận, báo cáo kết quả nghiên cứu được chia thành 3 phần gồm 8 chương:
Phần I: Cơ sở lý luận - thực tiễn đổi mới tổ chức, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội.
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về các tổ chức chính trị - xã hội trong xã hội hiện đại.
Chương 2: Một số kinh nghiệm về tổ chức và hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội ở một số nước XHCN.
Chương 3: Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta về vị trí, vai trò và chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị- xã hội.
Phần II: Thực trạng tổ chức, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở nước ta hiện nay.
Chương 1: Thực trạng tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hiện nay.
Chương2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội nước ta.
Phần III: Đổi mới tổ chức, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội
Chương 1: Những nhân tố tác động đến đổi mới tổ chức, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội
Chương 2: Mục tiêu, quan điểm, nguyên tắc đổi mới tổ chức, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.
Chương 3: Phương hướng và các giải pháp đổi mới tổ chức, hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội
Một số đề xuất, kiến nghị của đề tài:
1) Đổi mới tư duy, nhận thức lý luận về mô hình tổ chức hệ thống chính trị nước ta. Xác định rõ tính chất, chức năng, nhiệm vụ và các bộ phận cấu thành của hệ thống chính trị nói chung và từng tổ chức thành viên nói riêng một cách thống nhất, cụ thể hơn nữa, phù hợp với thời kỳ chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân. Từ đó phân định rành mạch vị trí của từng tổ chức theo 3 khu vực của xã hội hiện đại: Đảng chính trị (nhà nước) - Thị trường - xã hội (dân sự).
Thực tiễn tổ chức của Mặt trận Tổ quốc hiện nay đang đặt ra đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu làm rõ tính chất của Mặt trận Tổ quốc, nếu với tư cách là một bộ phận của hệ thống chính trị, thì cơ cấu thành viên của Mặt trận cần được xem xét dưới góc độ yêu cầu của hệ thống quyền lực chính trị. Nếu Mặt trận là một tổ chức liên minh chính trị xã hội rộng rãi, thì cần xem xét cơ cấu thành viên của Mặt trận dưới góc độ phi quyền lực, là bộ phận tiêu biểu của xã hội dân sự.
2) Rà soát lại hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội. Từ đó bổ sung, hoàn thiện theo hướng thể chế hoá thành các quy phạm pháp luật đối với vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội. Trong đó đặc biệt chú trọng việc thể chế hoá đầy đủ và đồng bộ chức năng giám sát và phản biện xã hội, chức năng bảo vệ lợi ích của các đoàn viên, hội viên – những chức năng ngày càng trở thành quan trọng và chủ yếu của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội.
3) Xây dựng cơ chế, quy chế phối hợp trên cơ sở làm rành mạch chức năng giữa Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội. Trên cơ sở đó có sự phân công, ràng buộc trách nhiệm cụ thể, giám sát lẫn nhau giữa cấp uỷ Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội, tạo sự vận hành đồng bộ, thông suốt của hệ thống chính trị, mở rộng và phát huy dân chủ trong xã hội, nâng cao chất lượng của cả hệ thống chính trị.
4) Đổi mới cơ chế, chính sách để hạn chế, chấm dứt xu hướng “nhà nước hoá”, “hành chính hoá” của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội cũng như xu hướng “chính trị hoá” của các tổ chức xã hội - nghề nghiệp một cách tràn lan, tốn kém về kinh phí mà kém hiệu quả, hoạt động chồng chéo. Đa dạng hoá các hình thức tập hợp quần chúng, đồng thời củng cố, kiện toàn tổ chức và hoạt động của các tổ chức chính trị-xã hội theo hướng thu gọn các “tổ chức cứng”, tinh gọn biên chế chuyên trách, nâng cao chất lượng, hiệu quả của các phong trào, chú trọng địa bàn cơ sở.
5) Trên cơ sở phân tích rõ tính chất, đặc điểm và thực trạng của đội ngũ cán bộ của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội để xây dựng hệ thống cơ chế quản lý cũng như chế độ, chính sách phù hợp, không nên rập khuôn như đội ngũ cán bộ, công chức hành chính như hiện nay nhằm hình thành một đội ngũ cán bộ hoạt động chính trị – xã hội có tính chuyên nghiệp.
6) Tiến hành quy hoạch, sắp xếp lại hệ thống các trường, trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, thành lập Viện nghiên cứu Mặt trận và các đoàn thể; đổi mới nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo hướng thiết thực, chuyên nghiệp, phù hợp với đặc điểm, yêu cầu của từng loại đối tượng cán bộ.
7) Nghiên cứu đổi tên Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phù hợp với điều kiện lịch sử mới và mục tiêu đại đoàn kết dân tộc, xã hội đồng thuận, phát triển dân tộc Việt Nam. Có thể cân nhắc một số tên gọi như: “ Mặt trận đoàn kết dân tộc” hoặc “Liên minh đoàn kết toàn dân”…
8) Tiến hành nghiên cứu vấn đề xã hội dân sự để từ đó có nhận thức đúng về vị trí, vai trò của xã hội dân sự là một trong ba trụ cột phát triển trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN. Trong giai đoạn hiện nay, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội có vai trò nòng cốt của xã hội dân sự Việt Nam. Vì vậy việc xây dựng xã hội dân sự sẽ thúc đẩy sự đổi mới Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, và ngược lại, sự đổi mới Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội sẽ thúc đẩy sự hoàn thiện xã hội dân sự ở nước ta trong điều kiện mới.
Thành viên đề tài:
Từ khóa: