Mô hình thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương
Chủ nhiệm:
TS. Phan Đăng Sơn
Năm đăng ký:
2024
Năm nghiệm thu:
2024
Tóm tắt:
MÔ HÌNH THÀNH PHỐ THUỘC THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TW
Chủ nhiệm đề tài: TS. Phan Đăng Sơn
Năm nghiệm thu: 2024
Xếp loại: Đạt
1. Mục tiêu của đề tài
Trên cơ sở phân tích làm rõ cơ sở khoa học, đề xuất mô hình tổ chức chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương đáp ứng yêu cầu đổi mới quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả ở Việt Nam.
2. Kết cấu của đề tài:
Ngoài phần mở đầu, kết luận đề tài được kết cấu thành 03 nội dung:
Nội dung 1. Cơ sở khoa học mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương;
Nội dung 2. Thực trạng mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương ở Việt Nam, Từ thực tiễn Thành phố Thủ Đức;
Nội dung 3. Đề xuất mô hình tổ chức chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương.
3. Những nội dung chính của đề tài
3.1. Chương 1 làm rõ những vấn đề lý luận bao gồm: Những khái niệm cơ bản về Thành phố thuộc thành phố, Đơn vị hành chính Thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, Mô hình Thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, Các yếu tố nội tại cấu thành mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, Vai trò của chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, Yêu cầu của quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả với việc xây dựng mô hình tổ chức chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc TW, Các yếu tố ảnh hưởng mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, kinh nghiệm tổ chức mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc TW của một số quốc gia và bài học với Việt Nam.
3.2. Chương 2, đề tài hệ đánh giá thực trạng mô hình thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương trên 02 khía cạnh:
3.2.1. Thực trạng quy định pháp luật về mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương
- Quy định của Hiến pháp năm 2013: Khoản 1 Điều 110 Hiến pháp năm 2013 quy định về việc phân định, tên gọi và vị trí của từng loại đơn vị hành chính. Trong đó có 2 loại đơn vị hành chính không được Hiến pháp quy định cụ thể về tên gọi, đó là “đơn vị hành chính tương đương” và “đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập”.
- Theo Điều 2 Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 các đơn vị hành chính của nước ta bao gồm: (1) Tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là cấp tỉnh); (2) Huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là cấp huyện); (3) Xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã); (4) Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Thực trạng trên đây cho thấy một thực tế, Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 chưa cụ thể hóa đầy đủ và sâu sắc quy định có liên quan của Hiến pháp năm 2013; về cơ bản, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương nói chung chưa được đổi mới cơ bản, chưa khắc phục được những hạn chế, bất cập lớn của Luật tổ chức HĐND và UBND năm 2003.
- Về tiêu chuẩn thành lập đơn vị hành chính và tiêu chuẩn thành lập thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (1) Khoảng trống pháp lý về phân định đơn vị hành chính trực thuộc “đơn vị hành chính tương đương”, (2) Về tính hợp lý của việc ủy quyền lập pháp cho Ủy ban thường vụ Quốc hội quy định về tiêu chuẩn đơn vị hành chính còn nhiều hạn chế, (3) Về tiêu chuẩn thành lập thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương theo quy định tại Nghị quyết số 1211/2016/NQ-UBTVQH13 còn bất cập.
- Nghị quyết số 131/2020/NQ-QH14 sau đó được sửa đổi thay thế bằng Nghị quyết số 98/2023/NQ-QH15 quy định tại thành phố Thủ Đức cũng chưa có sự thay đổi: (1) Cơ chế kiểm soát quyền lực đối với chính quyền thành phố thuộc thành phố chưa được đổi mới. (2) Các mối quan hệ mới được hình thành trên cơ sở phân quyền và thực hiện phân quyền của chính quyền thành phố thuộc thành phố với chính quyền thành phố trực thuộc trung ương, với các đơn vị hành chính ngang cấp (quận, huyện) chưa được điều chỉnh
3.2.2. Thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương (từ thực tiễn thành phố Thủ Đức)
Nghiên cứu đánh giá tổ chức và hoạt động của chính quyền thành phố Thủ Đức trên các mặt: (1) Đơn vị hành chính lãnh thổ, (2) Thực trạng tổ chức và hoạt động, (3) Thực trạng phân cấp, phân quyền cho thấy những hạn chế, bất cập trên nhiều mặt trong đó nổi bật là vị trí pháp lý của Thành phố Thủ Đức còn đang trói buộc tổ chức và hoạt động của thành phố, việc lắp ghép cơ học 3 quận, huyện thành thành phố Thủ Đức còn khiên cưỡng, việc phân cấp, ủy quyền cho Thủ Đức còn chậm và chưa hiệu quả. Từ đó đề tài đưa ra những vấn đề đặt ra khi tổ chức mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương.
3.3. Chương 3, dựa trên yêu cầu về quản trị quốc gia hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, dựa trên những vấn đề đặt ra khi xây dựng mô hình thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương. Đề tài tiếp tục tìm hiểu Bối cảnh tổ chức mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương ở quốc tế và trong nước.
- Quan điểm đề xuất mô hình chính quyền Thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương bao gồm (1), việc xây dựng và phát triển thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương cần theo xu hướng đô thi xanh, đô thị ứng phó với biến đổi khí hậu. (2), xây dựng thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương theo hướng Thành phố thông minh. (3), xây dựng chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương theo hướng chính quyền thông minh.
- Ngoài ra, định hướng xây dựng mô hình thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương cũng phải đáp ứng yêu cầu xây dựng thành phố xanh và chống chọi với sự biến đổi khí hậu, thành phố thông minh.
- Đề xuất mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc TW trong giai đoạn hiện nay về Vị trí pháp lý: tương đương cấp huyện và đảm bảo Loại đô thị loại I. Về HĐND tăng số lượng các ban từ 02 Ban lên 04 Ban. Về UBND tăng số lượng Phó chủ tịch Thành phố từ không quá ba lên không quá bốn và linh hoạt số lượng cơ quan chuyên môn thuộc UBND tùy thuộc đặc điểm và nhu cầu của từng TP
- Đề xuất mô hình chính quyền thành phố thuộc thành phố trực thuộc TW trong giai đoạn tiếp theo theo 02 phương án:
+ Phương án 1: giữ các đề xuất đã nêu như hiện nay, tuy nhiên, xây dựng thành phố thông minh và loại bỏ đơn vị hành chính phường tại Thành phố. Phương án này đảm bảo việc không phải chỉnh sửa quá nhiều Luật hiện nay.
+ Phương án 2: Trong điều kiện chỉnh sửa các quy định hiện nay, mạnh dạn đề xuất thêm 1 cấp hành chính dưới cấp Tỉnh và trên cấp huyện đối với Thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, đồng thời là đô thị loại I. Với việc có vị trí pháp lý mới thì vai trò và vị trí của chủ tịch HĐND và Chủ tịch UBND sẽ được nâng lên tương đương với Phó chủ tịch HĐND và Phó Chủ tịch UBND của Thành phố trực thuộc TW. Các yếu tố về tổ chức mô hình khác được giữ như đề xuất đã nêu trong nội dung trên.
- Để đảm bảo tổ chức và hoạt động của Thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương hoạt động hiệu quả, đề tài đề xuất một số giải pháp cụ thể bao gồm: (1) Nhận thức về thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương, (2) Giải pháp về hoàn thiện quy định pháp luật, (3) Giải pháp về phân cấp, phân quyền, (4) Giải pháp về xây dựng đội ngũ cán bộ công chức và (5) Giải pháp về xây dựng thành phố thông minh
Thành viên đề tài:
Từ khóa: