Thiết chế Hội đồng nhân dân trong cấu trúc bộ máy nhà nước ở Việt Nam
Chủ nhiệm:
ThS. Nguyễn Thị Thu Huyền
Năm đăng ký:
2023
Năm nghiệm thu:
2023
Tóm tắt:
BÁO CÁO CHẮT LỌC ĐỀ TÀI KHOA HỌC CẤP BỘ
THIẾT CHẾ HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN TRONG CẤU TRÚC BỘ MÁY NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM
Chủ nhiệm đề tài: Ths. Nguyễn Thị Thu Huyền
Năm đăng ký: 2023
Năm nghiệm thu: 2023
Xếp loại: Đạt
1. Mục tiêu của đề tài
Đề tài phân tích, luận giải về thiết chế HĐND và đề xuất quan điểm, giải pháp hoàn thiện thiết chế HĐND trong cấu trúc bộ máy nhà nước ở Việt Nam
2. Kết cấu của đề tài:
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của báo cáo tổng hợp gồm có 3 chương:
Chương 1. Những vấn đề lý luận về thiết chế HĐND trong cấu trúc bộ máy nhà nước ở Việt Nam;
Chương 2. Thực trạng thiết chế HĐND trong cấu trúc bộ máy nhà nước ở Việt Nam;
Chương 3. Quan điểm, giải pháp hoàn thiện thiết chế HĐND trong cấu trúc bộ máy nhà nước ở Việt Nam.
3. Những nội dung chính của đề tài
3.1. Chương 1 đề tài phân tích các khái niệm cơ bản: thiết chế; thiết chế Hội đồng nhân dân; cấu trúc bộ máy nhà nước; Phân tích vị trí, tính chất và vai trò, của thiết chế Hội đồng nhân dân trong cấu trúc bộ máy nhà nước. Từ quy định của Hiến pháp và pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước và thực tiễn tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước của nhiều quốc gia trên thế giới, nhóm nghiên cứu cho rằng mặc dù tổ chức CQĐP ở nước ta không theo mô hình tự quản địa phương, nhưng tính chất quyền lực của HĐND ở cấp CQĐP thể hiện khá rõ trên các phương diện:1) HĐND gồm các đại biểu được cử tri địa phương trực tiếp bầu ra, tức là người dân thực hiện việc ủy quyền một cách chính thức theo pháp luật cho các đại biểu HĐND thay mặt mình để thực hiện quyền lực nhà nước của mình; 2) HĐND thể hiện quyền làm chủ của nhân dân trên địa bàn lãnh thổ, đồng thời thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn do cấp trên giao; 3) HĐND trực tiếp thiết lập nên bộ máy nhà nước ở địa phương thông qua việc bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm các chức danh lãnh đạo UBND; quyết định thành lập, bãi bỏ các cơ quan chuyên môn thuộc UBND (đối với cấp tỉnh, cấp huyện); Bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ các văn bản trái pháp luật của UBND, Chủ tịch UBND, HĐND cấp dưới trực tiếp; giải tán HĐND cấp dưới trực tiếp (đối với cấp tỉnh, cấp huyện). 4) Các quyết định của HĐND có tính bắt buộc đối với các cơ quan, tổ chức và công dân ở địa phương. UBND ở cấp CQĐP do HĐND cùng cấp là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước HĐND và cơ quan nhà nước cấp trên. Đồng thời, đề tài tán đồng với lập luận “cần khẳng định phân công việc thực hiện quyền lực nhà nước chỉ mang tính chất tương đối không thể rạch ròi các công việc liên quan đến các quyền, kể cả quyền lập pháp, quyền hành pháp và quyền tư pháp”. Đề tài cũng phân tích chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, hoạt động; Mối quan hệ của thiết chế Hội đồng nhân dân với các thiết chế trong cấu trúc bộ máy nhà nước: Đối với Quốc hội; Đối với Chính phủ; Đối với UBND của thiết chế Hội đồng nhân dân trong cấu trúc bộ máy nhà nước. Đề tài cũng chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến thiết chế Hội đồng nhân dân trong cấu trúc bộ máy nhà nước cũng như phân tích các điều kiện bảo đảm thực hiện địa vị pháp lý, chức năng và tổ chức, hoạt động của thiết chế Hội đồng nhân dân. Nghiên cứu quy định pháp luật của một số quốc gia về vị trí, vai trò và tổ chức, hoạt động của cơ quan dân cử ở địa phương một số quốc gia Mỹ, Pháp, Ý, Trung Quốc, Nhật Bản và rút ra một số giá trị tham khảo đối với Việt Nam.
3.2. Chương 2, đề tài khái quát quá trình xây dựng và phát triển của thiết chế Hội đồng nhân dân trong cấu trúc bộ máy nhà nước Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử, tập trung phân tích thực trạng quy định về thiết chế Hội đồng nhân dân hiện hành trên các phương diện: Vị trí, tính chất và chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân; Cơ cấu tổ chức của Hội đồng nhân dân; Mối quan hệ giữa HĐND với UBND cùng cấp; Quy định về thiết chế Hội đồng nhân dân theo mô hình thí điểm chính quyền đô thị; Mối quan hệ của thiết chế Hội đồng nhân dân với các thiết chế trong bộ máy nhà nước. Rút ra đánh giá nhận xét chung về những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân trong các quy định về thiết chế HĐND. Phân tích, đánh giá thực tiễn vai trò, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, hoạt động, các mối quan hệ của thiết chế Hội đồng nhân dân với các thiết chế trong bộ máy nhà nước, chỉ ra những kết quả, hạn chế và nguyên nhân về mặt khách quan và chủ quan.
3.3. Chương 3, đề tài đưa ra 04 yêu cầu hoàn thiện thiết chế Hội đồng nhân dân trong cấu trúc bộ máy nhà nước: Yêu cầu phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và thực hiện tự quản địa phương; Đổi mới mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với địa bàn nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt; Đổi mới tổ chức, hoạt động nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương
Và 04 quan điểm hoàn thiện thiết chế Hội đồng nhân dân trong cấu trúc bộ máy nhà nước: Hoàn thiện thiết chế HĐND là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN; Hoàn thiện thiết trên cơ sở phát huy đầy đủ dân chủ và gắn với đổi mới tổ chức, hoạt động của hệ thống chính trị ở địa phương; Hoàn thiện phải đồng bộ với đổi mới tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương các cấp; Hoàn thiện phải gắn với đổi mới cơ chế bầu cử đại biểu HĐND
Cuối cùng, đề tài đề xuất 06 nhóm giải pháp hoàn thiện thiết chế Hội đồng nhân dân trong cấu trúc bộ máy nhà nước: Về nhận thức; Về Hoàn thiện quy định về vị trí, tính chất và chức năng, nhiệm vụ của thiết chế HĐND; Hoàn thiện quy định về tổ chức, hoạt động của thiết chế HĐND; Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với thiết chế HĐND; Nghiên cứu hoàn thiện phương thức bầu cử đại biểu HĐND; Bảo đảm các điều kiện hoàn thiện thiết chế Hội đồng nhân dân như: Xác định vị trí, vai trò, chức năng của từng loại đơn vị hành chính; Đẩy mạnh phân quyền, phân cấp hợp lý cho CQĐP địa phương các cấp; Tăng cường kiểm soát quyền lực đối với Hội đồng nhân dân.
Thành viên đề tài:
Từ khóa: