Nghiên cứu vị trí, tính chất và mô hình tổ chức, hoạt động của Hội đồng nhân dân trong nền hành chính nhà nước thống nhất, thông suốt
Chủ nhiệm:
Ths Lê Trọng Vinh
Năm đăng ký:
2007
Năm nghiệm thu:
2008
Tóm tắt:
Nghiên cứu vị trí, tính chất và mô hình tổ chức, hoạt động của Hội đồng nhân dân trong nền hành chính nhà nước thống nhất, thông suốt
Chủ nhiệm đề tài: Ths Lê Trọng Vinh
Năm đăng ký: 2007
Năm nghiệm thu: 2008
Xếp loại: Khá
Mục tiêu của đề tài:
Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn xác định vị trí, tính chất của Hội đồng nhân dân trong Hiến pháp và Luật, bảo đảm tính thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước; xác định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mô hình tổ chức của Hội đồng nhân dân và các cơ quan khác trong hệ thống chính quyền địa phương. Từ đó đưa ra những đề xuất, kiến nghị sửa đổi Hiến pháp và Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân.
Kết cấu của đề tài: gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận về vị trí, tính chất và tổ chức, hoạt động của Hội đồng nhân dân.
Chương 2: Thực trạng việc xác định vị trí, tính chất và mô hình tổ chức, hoạt động của Hội đồng nhân dân hiện nay.
Chương 3: Phương hướng cơ bản về xác định vị trí, tính chất, mô hình tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân.
Những nội dung chính của đề tài:
Tính thống nhất, xuyên suốt của quyền lực nhà nước được thể hiện qua nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất; tính thống nhất của bộ máy nhà nước được thể hiện qua các yếu tố: mô hình nhà nước đơn nhất, chế độ chính trị thống nhất, quyền lực chính trị thống nhất giữa ý chí giai cấp và thống nhất trong hiến pháp và luật, quyền lực hành pháp được cụ thể hoá bằng pháp luật; tính xuyên suốt trong quản lý nhà nước của bộ máy hành chính thể hiện qua mối quan hệ chặt chẽ của các cơ quan hành chính từ Trung ươngđến cơ sở, việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ của Chính phủ giao đều đòi hỏi các cơ quan chính quyền địa phương (HĐND và UBND) các cấp thực hiện.
Trong chương 1, đề tài đã khái quát sự hình thành các cấp đơn vị hành chính ở nước ta từ năm 1945 đến nay. Vị trí, vai trò của chính quyền địa phương trong bộ máy nhà nước; vị trí, vai trò và chức năng của HĐND; tổ chức HĐND qua các Hiến pháp 1946, 1959, 1980, 1992 (sửa đổi năm 2001), qua đó rút ra một số nhận xét về mô hình tổ chức HĐND qua các hiến pháp. Đề tài cũng đưa ra một số kinh nghiệm trong tổ chức và hoạt động của hội đồng địa phương một số nước trên thế giới và có đánh giá nhận xét.
Một số quan điểm và yêu cầu cần quán triệt trong việc xác định vị trí, tính chất và mô hình tổ chức, hoạt động của HĐND. Về quan điểm: đổi mới, cải cách tổ chức và hoạt động của HĐND phải được tiến hành dựa trên quan điểm của Đảng về xây dựng hệ thống chính trị thời kỳ mới; vị trí, tính chất của HĐND cần xác định phù hợp, theo hướng xác định rõ HĐND là cơ quan đại biểu, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân địa phương; thực hiện phân công, phân cấp rõ ràng; thừa nhận lợi ích các địa phương trên cơ sở phân biệt lợi ích quốc gia và lãnh thổ…Yêu cầu của việc xác định vị trí, chức năng của HĐND: phải đáp ứng yêu cầu hoàn thiện nhanh và đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN; phát huy dân chủ trong đời sống xã hội; bảo đảm sự tương thích giữa khối lượng thẩm quyền và năng lực thực hiện; bảo đảm sự liên kết phối hợp giữa TW và địa phương…
Chương 2, phần thực trạng xác định vị trí, tính chất và mô hình tổ chức, hoạt động của HĐND hiện nay được phân tích qua thực trạng những quy định về vị trí, tính chất và mô hình tổ chức, hoạt động của HĐND (theo Hiến pháp và Luật Tổ chức HĐND và UBND); thực trạng tổ chức và hoạt động của HĐND (nhiệm kỳ 2004-2009) qua việc phân tích tổ chức, cơ cấu bộ máy và chất lượng đại biểu HĐND. Thực trạng thực hiện chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của HĐND qua các kỳ họp HĐND; hoạt động của Thường trực HĐND; hoạt động của đại biểu HĐND (quy định của Luật hiện hành vê vị trí, vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu HĐND; hoạt động thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu HĐND); hoạt động của Tổ đại biểu HĐND… Qua đấy đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND các cấp: HĐND các cấp đã từng bước phát huy được vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, cơ quan đại biểu đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân địa phương; làm tốt chức năng, nhiệm vụ, xem xét và quyết định nhiều vấn đề quan trọng ở địa phương; chất lượng đại biểu HĐND được nâng lên; hoạt động giám sát được nâng lên…Tuy nhiên vẫn còn những hạn chế, vướng mắc như: HĐND vẫn còn hạn chế trong việc thực hiện chức năng quyết định những vấn đề quan trọng ở địa phương, kỳ họp HĐND còn mang tính hình thức; trình độ của đại biểu HĐND (đặc biệt là ở cấp cơ sở) còn nhiều hạn chế cả về năng lực và kỹ năng hoạt động; phương thức hoạt động của HĐND chậm đổi mới…nguyên nhân cơ bản của những tồn tại trên là do chưa xác định được đúng vị trí, tính chất của HĐND các cấp, chưa phân biệt rõ mô hình tổ chức HĐND ở khu vực đô thị và khu vực nông thôn… Vấn đề cần nghiên cứu là phải xác định đúng vị trí, tính chất và mô hình tổ chức, hoạt động của HĐND trong tiến trình cải cách hành chính và xây dựng nền hành chính thống nhất, thông suốt. Nhóm nghiên cứu đã chỉ ra sự thiếu thống nhất và chưa phù hợp trong việc quy định vị trí, tính chất HĐND so với nhiệm vụ, thẩm quyền của HĐND; quy định về tổ chức bộ máy và chức năng, nhiệm vụ của HĐND 3 cấp: tỉnh- huyện- xã còn chồng chéo và trùng lắp; các yêu cầu cần thiết cho việc xác định vị trí, tính chất của HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương chưa xác định rõ, cụ thể. Nhóm nghiên cứu đưa ra phương hướng xác định vị trí, tính chất của HĐND: xây dựng một bộ máy trong sạch, có đủ năng lực, sử dụng đúng quyền lực…
Trong chương 3, đề tài đã đưa ra phương hướng xác định mô hình tổ chức của HĐND các cấp. Quan điểm chung là tiếp tục kiện toàn về tổ chức bộ máy HĐND và tổ chức cơ quan hành chính giúp việc cho HĐND theo tinh thần Nghị quyết TW 5 (khoá X); kiện toàn tổ chức các cơ quan bên trong của HĐND cấp tỉnh, HĐND thị xã, thành phố thuộc tỉnh; thực hiện phân cấp quản lý hành chính cho chính quyền địa phương.
Cần phân biệt sự khác nhau giữa mô hình tổ chức và hoạt động của chính quyền đô thị với chính quyền nông thôn, theo đó các đơn vị hành chính- lãnh thổ phải được tổ chức và quản lý phù hợp với các điều kiện đặc thù riêng từ đó phát huy được thế mạnh của từng đơn vị lãnh thổ. Đổi mới mô hình tổ chức HĐND ở chính quyền đô thị (gắn với 2 chức năng chủ yếu của HĐND đô thị: quyết định những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế- xã hội của đô thị phù hợp với chiến lược, quy hoạch phát triển chính trị của cả nước; HĐND ở thành phố trực thuộc TW, thị xã, thành phố thuộc tỉnh thực hiện chức năng giám sát việc tổ chức triển khai thực hiện và hoạt động quản lý hành chính của bộ máy hành chính các cấp trong phạm vi đô thị).
Về phương hướng kiện toàn tổ chức và hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước ở địa phương, nhóm nghiên cứu cho rằng cần phải xác định lại tính chất và các mối quan hệ của UBND với HĐND, với các cơ quan nhà nước cấp trên; hoàn thiện cách thức thành lập UBND (đối với việc nghiên cứu tổ chức lại cơ quan hành chính ở một số cấp, đề tài đã đưa ra 3 phương án). Một số kiến nghị của đề tài: sửa đổi, bổ sung một số Điều của Hiến pháp năm 1992; xây dựng Bộ luật Chính quyền địa phương thay thế Luật Tổ chức HĐND và UBND năm 2003; Luật bầu cử đại biểu HĐND năm 2003; bổ sung thêm phân cấp quản lý chính quyền địa phương vào Luật này.
Thành viên đề tài:
Từ khóa: