Ngày 12/8/2016, Viện Khoa học tổ chức nhà nước đã tổ chức nghiệm thu Đề tài khoa học cấp Bộ “Cơ sở khoa học áp dụng mô hình tự quản ở chính quyền xã” do ThS. Trần Thị Minh Châu, Chuyên viên Vụ Pháp chế làm chủ nhiệm.
Hội đồng nghiệm thu (Hội đồng) gồm 07 thành viên do PGS.TS Nguyễn Minh Phương, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nội vụ Hà Nội làm Chủ tịch.
ThS. Trần Thị Minh Châu chủ nhiệm đề tài báo cáo tóm tắt kết quả nghiên cứu
Tại buổi nghiệm thu, ThS. Trần Thị Minh Châu đã thay mặt nhóm nghiên cứu trình bày tóm tắt kết quả nghiên cứu của đề tài. Đề tài nhằm làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức chính quyền tự quản; phân tích quy định của Hiến pháp và các văn bản quy phạm pháp luật về chính quyền địa phương, trong đó có chính quyền cấp xã qua các thời kỳ lịch sử; phân tích những quy định của pháp luật hiện hành về chính quyền cấp xã, có những đánh giá cụ thể. Mặt khác, đề tài cũng hệ thống hóa kinh nghiệm tổ chức chính quyền tự quản ở một số quốc gia trên thế giới. Từ kết quả nghiên cứu này, nhóm nghiên cứu đã đề xuất mô hình tự quản của chính quyền xã ở nước ta hiện nay.
Quang cảnh buổi nghiệm thu
Đề tài được kết cấu thành 3 chương, trong đó Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức chính quyền tự quản ở xã; Chương 2: Cơ sở thực tiễn tổ chức chính quyền tự quản xã; Chương 3: Đề xuất áp dụng mô hình tự quản của chính quyền xã.
Đánh giá kết quả nghiên cứu của đề tài, các thành viên Hội đồng đều cho rằng đây là một đề tài khoa học có tính cấp thiết, bởi lẽ: Chính quyền địa phương tự quản là phương thức tổ chức chính quyền có ở hầu hết các nước phát triển và ở rất nhiều nước khác, thể hiện tính dân chủ và hiệu quả trong quản lý đời sống xã hội ở địa phương. Tính phổ quát và hấp dẫn của chính quyền địa phương tự quản khiến cho Liên Hợp quốc từng soạn thảo văn bản liên quan đến vấn đề này và sự hiện diện của chính quyền tự quản cho thấy cần thiết phải nghiên cứu nó. Đối với nước ta, điều này đặc biệt có ý nghĩa khi đã từ rất lâu cũng như trong quá trình đổi mới, tổ chức chính quyền địa phương (trong đó có chính quyền cấp xã) như thế nào để đảm bảo quyền dân chủ của nhân dân địa phương, đồng thời quản lý nhà nước hiệu quả vẫn chưa có câu trả lời như mong muốn. Vì vậy, kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ tạo cơ sở lý luận và thực tiễn cho khả năng có thể áp dụng mô hình tự quản ở chính quyền xã như thế nào, đồng thời cũng góp thêm một căn cứ minh chứng về sự phù hợp hay không phù hợp của các đề xuất về tổ chức chính quyền địa phương tự quản trong giới nghiên cứu ở nước ta.
Về mặt kết cấu và phương pháp nghiên cứu: Nhìn chung, đề tài có kết cấu hợp lý, các phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong công trình nghiên cứu phù hợp với đối tượng và mục đích nghiên cứu. Đề tài đã làm rõ được một số vấn đề lý luận về tổ chức chính quyền tự quản ở xã như: tự quản, chế độ tự quản, chính quyền tự quản, tự quản chính quyền xã, tự trị địa phương, phân quyền, phân cấp quản lý. Mỗi khái niệm nhìn chung được làm rõ về nội hàm, sát với khía cạnh thể hiện hoặc được sử dụng trong thực tế. Ở mức độ nhất định, đề tài nghiên cứu đã xác lập được mối quan hệ giữa các khái niệm với vấn đề cần nghiên cứu. Đề tài cũng xác định đúng một số khía cạnh cần thiết có tính quy luật của tự quản chính quyền địa phương, tự quản chính quyền xã, yêu cầu phát huy vai trò của Hội đồng nhân dân xã, cải cách hành chính, tăng cường hiệu lực hiệu quả của các cấp chính quyền.
Về cơ sở thực tiễn tổ chức chính quyền tự quản xã, đề tài đã chỉ ra thực trạng quy định pháp luật về chính quyền xã từ năm 1945 đến nay, đánh giá thực trạng các quy định về chức năng nhiệm vụ tổ chức bộ máy, phương thức hoạt động của chính quyền xã, đồng thời chỉ ra những hạn chế của mô hình chính quyền xã ở nước ta hiện nay. Bên cạnh đó, đề tài cũng nghiên cứu kinh nghiệm tổ chức chính quyền tự quản ở một số quốc gia trên thế giới và rút ra bài học kinh nghiệm, khẳng định tự quản là xu thế tất yếu, được thực hiện theo hình thức tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Đề tài đề xuất khả năng áp dụng mô hình tự quản ở chính quyền xã ở nước ta.
Tuy nhiên, trả lời cho câu hỏi “cơ sở khoa học áp dụng mô hình tự quản ở chính quyền xã” là một vấn đề lý luận rất mới. Quan niệm về chế độ tự quản ở địa phương nêu ra trong đề tài chỉ là sự cho phép của pháp luật về tự chủ, tự chịu trách nhiệm là quá hẹp, chưa thể hiện hết đặc trưng của nó. Cần phải nêu thêm các yếu tố mô hình tự chủ cấp xã là kết quả của việc mở rộng dân chủ, phi tập trung hóa, quyền tự chủ của cộng đồng dân cư và các thiết chế riêng để quản trị cộng đồng. Tự quản ở địa phương gắn liền với dân chủ, phân cấp, phân quyền. Nhóm nghiên cứu cần chỉ rõ mô hình, bản chất của chính quyền tự quản nói chung và tính đặc thù của mô hình tự quản chính quyền xã ở Việt Nam, từ đó có những kiến nghị cụ thể, mạnh dạn hơn.
Phát biểu kết luận, PGS.TS Nguyễn Minh Phương, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu đánh giá cao kết quả nghiên cứu của đề tài, cho rằng đề tài nghiên cứu có thể sử dụng như một tài liệu hữu ích, giúp các cơ quan, đơn vị tham khảo, nghiên cứu về cơ sở khoa học áp dụng mô hình tổ chức chính quyền tự quản ở nước ta. Tuy nhiên để hoàn thiện, nhóm nghiên cứu cần tiếp thu những ý kiến góp ý của các thành viên Hội đồng để chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện Đề tài.
Kết quả bỏ phiếu đánh giá của Hội đồng: Đề tài đạt loại Khá./.
Tin, ảnh: Kim Liên